Kapadokya Efemera

Yeni oluşturduğumuz bu web sitesine ne ad vereceğimizi düşünürken içeriğine en uygun adlandırmanın “Kapadokya Efemera” olması gerektiği sonucuna vardık. Kelimenin kökeni, eski Yunanca’dan geliyor. İngilizce’ye “ephemera” şeklinde girmiş ve 2000’li yıllarla birlikte Tükçe’de de “efemera” olarak kullanılmaya başlamış. Dil uzmanlarımız bu kelimeye Türkçe “dağarca” diye bir karşılık bulmuşlar ama dilimize yerleşmiş bir kelime için bence fazla kasmaya gerek yok.

Göreme Azize Barbara Şapeli, ünlü mimar Clemens Holzmeister'e ait bir suluboya çalışma 1952 

Efemera denildiğinde genellikle gündelik yaşama ilişkin, kısa ömürlü, gelip geçici, basılı ya da yazılı materyaller anlaşılıyor. Bunların ortak özellikleri, düne ait ve kullanım ömrünü tamamlamış olmaları. Günümüzde efemera daha çok bir koleksiyonerlik biçimi olarak karşımıza çıkıyor. Ancak para koleksiyonu ya da pul koleksiyonu gibi popülaritesi olduğunu söyleyemeyeceğim. Bir kıza “gel sana efemera koleksiyonumu göstereyim” deseniz hiçbir sonuç alamazsınız. Kız yüzünüze anlamsız şekilde bakar. Satmaya kalksanız kimse para vermez; “çöpe atacağın şeyleri satmaya mı kalkıyorsun” diye bir de azar işitebilirsiniz. Peki insanlar bunları niye biriktiriyorlar diye sorarsanız, eminim Freud bu konuyu size “anal dönem fiksasyonu” olarak açıklayacaktır.

Efemera koleksiyonculuğu
Bazı yazılı belgeler vardır ki, kimileri tarihin onlar üzerine kurulduğunu düşünür. Bu belgeler arşivlerde, kütüphanelerde ya da özel koleksiyonlarda saklanırlar. Bazı yazılı belgeler ise kimseyi ilgilendirmeyeceği düşünüldüğünden doğruca çöpe atılırlar. İşte efemera koleksiyonculuğu genellikle bu çöpe atılacak kısmın biriktirilmesi üzerine kurulmuştur. Efemera koleksiyonculuğunun bir adım ötesinin “çöp ev” olduğunu söyleyenler pek haksız sayılmazlar. Efemera materyallerinin genellikle parasal değeri olmadığı gibi bilimsel bir değeri de olmadığı söylenir; ancak ben bu yaklaşımlara katılmıyorum. Öyle olsaydı müzayedeleri yapılmaya başlanmazdı değil mi?

Kapadokya'da turizmin öncülerinden Güner Turizm'e ait bir reklam 1965

Bence efemeralar gayri resmi kişisel tarihin parçalarını oluşturuyorlar. Bu özellikleri ile fazlasıyla anlam ve duygu yüklüler. Bazen taşıdıkları bu yük, başkalarının da paylaşabileceği kadar anonim, bazen de hiç kimsenin anlamayacağı kadar özel olabiliyor. Aslında hepsi kendi dönemlerinden bir şeyler söylemeye çalışıyorlar. Efemera koleksiyonu yapanlar neler biriktirir derseniz belki de biriktirmediklerini saymak daha kolay olur. Ama biz yine de sıralayalım. Efemeracılar aslında önlerine gelen her türlü basılı materyalle ilgilenirler.

Kapadokya araştırmaları ile tanınan ve Kapadokya'nın dünyaya tanıtılmasında büyük emekleri olan Fransız araştırmacı Nicole Thierry'nin ehliyeti 1949

Bunların arasında, kartpostallar, fotokartlar, faturalar, senetler, gazete kupürleri, gazeteler, kartvizitler, mektuplar, menüler, davetiyeler, oy pusulaları, takdirnameler, okul karneleri, müze giriş biletleri, telefon kartları, tanıtım broşürleri, nota kağıtları, afişler, posterler, fermanlar, beratlar, vekaletnameler, dekontlar, ilanlar, hisse senetleri, tahviller, reklamlar, kontratlar, etiketler, kasetlerin basılı kağıtları, haritalar, krokiler, otobüs biletleri ve piyango biletleri gibi bir çok şey sayılabilir. Bazı materyaller ise efemera kapsamında gibi görünseler de ayrı bir alan oluşturmayı başarmışlardır. Örneğin, fotoğraf, pul, kağıt para ve gravür koleksiyonları efemeradan ayrı bir kimlik kazanmış durumdadırlar.

Güvercinlik satışına ait bir belge-Bahadır Dedeoğlu Arşivi 1947

Kapadokya efemeraları
Efemera koleksiyonu yapanlar genellikle belli bir konu üzerinde çalışırlar. Örneğin sadece şehir kartpostallarını biriktirenler vardır. Bazıları Osmanlı hisse senetleri üzerine çalışır. Bazıları telefon kartlarını toplar. Bazıları belli bir tarihi olayla örneğin, 1924 Mübadelesi ile ilgili belgeler ile ilgilenir. Bizim efemera koleksiyonumuz belli bir coğrafi ve tarihi bölge ile sınırlı. Tahmin ettiğiniz gibi konumuz Kapadokya.
web sayfamızda, konusu Kapadokya ile ilgili olan her türlü efemera ürününü bulabilirsiniz. Aradığınız materyallere daha kolay ulaşılabilmeniz için materyalleri konularına göre sınıflandırdık. Çoğu materyalin altına kısa açıklamalar yaparak Kapadokya üzerinde çalışan insanlara yol gösterici olmasını amaçladık. Eğer sitemizde dolaşırken, bu güne kadar çöpe attığınız her türlü evraka, ıvır zıvıra üzülmeye başladıysanız sizi etkileyebildik demektir. Hemen bir klasör edinip elinizdekileri yerleştirmeye başlasanız iyi olur…

Ayça&Yavuz